Het rapportcijfer komt uit de Monitor Ondernemingsklimaat 2023, waarvoor ruim 700 ondernemers zijn ondervraagd. Hoewel er dus nog steeds een voldoende uit de bus komt, concluderen de onderzoekers dat het Nederlandse bedrijfsleven in het algemeen negatiever is geworden over het ondernemingsklimaat. De groep ondernemers die een 5 of lager geeft, is verdubbeld van 12% in 2022 naar 23% in 2023.
De onderzoekers hebben ook de meningen gepeild over verschillende onderdelen van het ondernemingsklimaat. En er gaat een boel goed. Zo is er grote tevredenheid over de kwaliteit van leven, de digitale infrastructuur, de kennisinfrastructuur (hoger onderwijs, regionale innovatiesamenwerkingen), de fysieke infrastructuur (wegennet, spoor) en de aanwezigheid van belanghebbenden, zoals belangrijke klanten of leveranciers. Maar bij de energie-infrastructuur en ‘sentiment over het bedrijfsleven’ slaat de barometer al negatiever uit. En dat geldt zeker voor het belastingklimaat en de categorie ‘faciliterende wetgeving’, bijvoorbeeld of de regels uitvoerbaar zijn en of wetgeving rekening houdt met het bedrijfsleven. Vooral zaken van de overheid dus.
Die zorgen zijn overigens niet nieuw. Zo ontvingen de betrokkenen bij de vorming van een nieuw kabinet in 2021 al een manifest met zorgen over ‘zigzagbeleid’. Dat de Tweede Kamer bij de behandeling van de begroting voor 2023 op het laatste moment nog met een grootschalige verbouwing van de plannen kwam, was ondernemersorganisaties bijvoorbeeld ook een doorn in het oog. Ondernemers wijzen er geregeld op dat jojobeleid ertoe leidt dat bedrijven investeringen uitstellen, omdat zij niet weten waar zij aan toe zijn.
De onderzoekers zijn nog dieper ingegaan op de onvoorspelbaarheid van de verschillende terreinen van overheidsbeleid. Daarbij is het oordeel over openbare dienstverlening best positief, want daarvan noemt ongeveer een derde het enigszins tot heel erg onvoorspelbaar. Dat percentage loopt op voor het belastingbeleid (zo’n 59%) en wettelijke voorschriften die van invloed zijn op het bedrijfsleven (ruim 66%). De aanpak van klimaatverandering spant echter de kroon. Het overheidsbeleid op dit terrein noemt bijna 74% enigszins tot heel erg onvoorspelbaar. De enquêtes zijn overigens gehouden vóór de val van het kabinet vorig jaar.
Ondernemers hebben dan ook het gevoel dat de regels over duurzaamheid in Nederland strikter zijn dan elders in Europa. Dat geldt ook voor de voorschriften van maatschappelijk verantwoord ondernemen en de belastingregels. Op deze terreinen mag Nederland wat ondernemers betreft meer een ‘volger’ (en dus minder strikt) worden als het op beleid aankomt. Voor digitalisering en cybersecurity menen ondernemers juist dat de regels in Nederland minder strikt zijn dan in andere Europese landen, en op dit gebied mag ons land juist een ‘voorloper’ worden qua beleid.
Samen met de Monitor Ondernemingsklimaat heeft het kabinet ook een brief naar de Tweede Kamer gestuurd over de strategie rondom het ondernemingsklimaat. Daarin beschrijft demissionair minister Micky Adriaansens van Economische Zaken welke acties het kabinet onderneemt om het ondernemersklimaat te verbeteren. Zo wordt er gewerkt aan het oplossen van de problemen op het elektriciteitsnet, waardoor grootverbruikers nu soms helemaal geen aansluiting kunnen krijgen. Ook wil de overheid nog altijd de regeldruk voor ondernemers terugdringen en staat de oprichting van een zogeheten financieringshub voor het mkb op de rol. Het idee van die hub is dat ondernemers op één portaal terechtkunnen om uit te zoeken welke vorm van financiering het beste bij hen past.
Adriaansens wijst in de brief ook op de uitkomst van de monitor dat 40% van de ondernemers (wel eens) negatief sentiment ervaart over het bedrijfsleven. De minister schrijft dat het bedrijfsleven waardering verdient, voor de bijdrage aan het verdienvermogen van Nederland. Maar ‘bij waardering hoort wederkerigheid’, aldus Adriaansens. Ondernemingen zullen hun verantwoordelijkheid moeten nemen en ‘expliciet gaan bijdragen aan de samenleving en de negatieve gevolgen van hun economische activiteiten beperken of vermijden’. Overigens zien ondernemingen dat zelf ook, zo blijkt uit de monitor. Want ruim 76% is het enigszins tot zeer eens met de stelling dat van ondernemingen verwacht mag worden dat zij zich inzetten voor hun leefomgeving, bijvoorbeeld via sponsoring, het beperken van overlast of een bijdrage aan maatschappelijke doelen.
